وبلاگ تخصصی مهندسی پزشکی ایران

استفاده از RF در جوان سازی پوست

مقدمه

با افزایش طول عمر انسان ها دراثر رعایت بهداشت عمومی و فردی، پیش گیری و درمان پیری پوست صورت برای بعضی از افراد امر مهمی است. چین و چروک، مهم ترین نشانه پیری پوست است و به همین علت، مداخلات درمانی برای کاهش آن، موجب چهره جوان ترمی شود که به آن "جوان سازی پوست" می گویند.

تقاضای درمان چین و چروک صورت رو به افزایش است.¹ سالیان اخیر رادیوفرکانسی یک ² و دو قطبی به عنوان درمان انتخابی چین وچروک معرفی شده است.³ مطالعات، تغییرهای الیاف کلاژن پوست را درزمینه بهبود و ترمیم جنس پوست تحت درمان با رادیوفرکانسی، نشان داده اند هر چند می توانند خطرها و عوارض جانبی هم داشته باشد.^4و5

در حال حاضر روش های متعددی برای درمان چین و چروک پیشنهاد می شود. در رادیوفرکانسی (Radiofrequency [RF]) به عنوان نوعی درم ابریژن که از طریق ایجاد حرارت در درم سبب نتیجه دل خواه می شود⁶ حرارت مناسب به بافت‌های پیوندی عمیق درم می رسد در حالی که این حرارت در اپیدرم پراکنده و کم بوده و امکان ترمیم سریع اپیدرم وجود دارد. در انواع پیش رفته، جریان متناوب گرما به درم می رسد و در حال حاضر، سیستم های متعددی طراحی شده و برای کاربرد پزشکی در دسترس است.⁷

راهبرد اولیه استفاده از فرکانس بالا با حداکثر اثر اغلب با عوارض جانبی همراه می شد، ازاین روی بعدها انواع کم انرژی با اثر بالا معرفی شدند که احتمال عوارض جانبی آن ها به حداقل رسید.⁸ با افزایش دانش، امکان جوان سازی پوست با روش‌های مناسب بدون خطرکه به خصوصیات بیمار هم بستگی داشت فراهم آمد که آثارزیبایی آن نیز مورد پذیرش بیماران قرار گرفت و سازمان غذا و داروی امریکا هم روش جوانسازی پوست از طریق اشعه فرکانسی را مورد تائید قرار داده است.⁴

تفاوت رادیوفرکانسی با دستگاه های لیزری مخصوص جوان‌سازی پوست این است که آن را بدون محدودیت در همه متقاضیان با انواع رنگ های پوست اعم از تیره یا سفید می توان انجام داد و نتیجه جوان سازی آن طولانی است و بسته به تشخیص پزشک درمان کننده و نیازپوست می توان اشعه یک یا دو قطبی را درعمق‌های مختلف پوست تاباند.

روش اجرا

این مطالعه، روی 48 بیمار متقاضی جوان سازی در دو مرکز لیزر در تهران با اشعه رادیوفرکانسی صورت گرفت. اطلاعات ضروری در مورد چگونگی تاثیر، عوارض احتمالی، حداقل دفعاتی که باید بیمار تحت درمان قرارگیرد و فواصل بین جلسات به بیمار توضیح داده شد. بیمارانی که اخیراً سابقه درمان جوان‌سازی پوست صورت، مصرف بعضی داروها و بعضی بیماری ها را داشتند (جدول 1) از مطالعه حذف شدند.

جدول 1. کنتراندیکاسیون درمان رادیوفرکانسی ^9و10

1- درم ابریژن، پیلینگ شیمیائی یا لیزر Resurfacing در یک سال اخیر

2- میکرودرم ابریژن در سه ماهه اخیر

3- تزریق چربی در 18 ماهه اخیر

4- درمان با فیلرهای کلاژن، بوتولینوم توکسین یا رتینوئید خوراکی در 6 ماهه اخیر

5-درمان با رتینوئیدهای موضعی در 2 هفته اخیر

6- درمان با استروئید خوراکی در 2 ماهه اخیر

7 - درمان با رادیوفرکانسی در یک سال اخیر

8- سابقه بیماری های فتوسنسیتیویتی، بیماری های کلاژن - واسکولر، دیابت، نارسائی قلب و سابقه سرطان پوست

9- عفونت موضعی فعال یا عفونت سیستمیک

10- مصرف داروهای ایمونوسوپرسیو

11- حاملگی و شیردهی

12- آتروفی پوست صورت به دلایل مختلف مانند درماتیت مزمن ناشی از رادیوتراپی، تصادفات و غیره

13 - سابقه تب خال عود کننده با تجویز آنتی ویرال خوراکی به عنوان پیش گیری

میزان رضایت بیماران، عوارض جانبی احتمالی و عواملی که بر میزان تاثیر دخیل بودند مانند تعداد جلسات درمانی و فواصل درمانی، مورد بررسی قرار گرفتند. پارامترهای درمانی دستگاه براساس احساس سوبژکتیو بیمار مانند سوزش، درد و احساس گرما تنظیم شد.¹¹

48 بیمار با سنین بین 30 تا 56 سال و تیپ پوستی III و IV وارد مطالعه شدند. بیماران 5-2 جلسه درمانی RF با فرکانس 8-2 هرتز و Pulse duration 2-1 ثانیه دریافت کردند. عوارض مهم نیز شامل اریتم، درد و احساس سوزش موقع درمان، ثبت شد.

به بیماران توصیه شد که فاصله بین جلسات درمانی هر 2 هفته یک بار باشد، هر چند در بعضی بیماران، فواصل بین جلسات طولانی‌تر شد (حداکثر تا 5 هفته). قبل از شروع جلسه اول درمان، بیماران از نظر میزان چین و چروک در سه رده خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی شدند و میانگین بهبودی از نظر الاستوز بعد از 6 ماه ارزیابی شد.

از تمامی بیماران، قبل از شروع جلسه اول درمانی و در پایان آخرین جلسه درمانی در شرایط مساوی عکس گرفته شد. عکس‌های قبل و بعد از درمان توسط یک همکار که در جریان وضعیت بیماران و درمان آن ها نبود و نمی دانست که کدام عکس مربوط به قبل و کدام به بعد از جلسات درمانی است، مورد ارزیابی قرارگرفت. اگر عکس به تر، مربوط به بعد از جلسات درمانی بود اثر رادیوفرکانسی برای درمان چین و چروک آن بیمار مثبت ثبت شد. قبل از شروع هر جلسه درمانی نظر بیمار در باره اثر جلسه یا جلسات قبلی درمان و هم چنین عوارض جانبی احتمالی پرسیده می شد. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزارSPSS ویرایش 15و آزمون مربع کای (یا دقیق فیشر) و t در سطح معنی داری 05/0 > P تحلیل شد.

یافته‌ها

31 بیمار از 48 بیمار درمان‌شده از نتیجه جلسات درمانی رضایت داشتند و مقایسه عکس‌های قبل و بعد جلسات درمانی نشان داد 26 بیمار(54%) از نظر چین‌وچروک به‌تر شده‌اند. بین دوگروه پاسخ‌دهنده به درمان و گروه بی‌پاسخ، در تعداد جلسات درمان، رعایت فواصل، سن بیمار و شدت چین‌وچروک اختلاف آماری معنی‌دار (05/0P<) دیده شد. (جدول 2)

جدول 2. تاثیر یا عدم تاثیر اشعه رادیوفرکانسی در درمان چین و چروک و عوامل مرتبط با آن

نتیجه درمان 48 نفر	تعداد دفعات درمانی بیش از 4 جلسه	فواصل منظم جلسات درمانی (2 هفته )	سن بیماران بالای 45 سال	چین و چروک شدید
موثر (26 نفر)	100% (26 نفر)	4/88 % (23 نفر)	2/69 % (18 نفر)	2/69 % (18 نفر)
غیر موثر (22 نفر)	9 % (2 نفر)	1/18 % (4 نفر)	1/18 % (4 نفر)	2/27 % (6 نفر)

عوارض جانبی ابراز شده توسط بیماران درد و اریتم گذرا بود و در تمامی آن ها گزارش شد. علاوه بر درد و اریتم که با شدت و ضعف در همه ی بیماران وجود داشت عوارض دیگر، شامل ادم 14.5 %(7 نفر)، هیپرپیگمانتاسیون 10 %(5 نفر)، تاول 2 %(1 نفر) و پورپورا 2%(1 نفر) بود. در 4 %(2 نفر)

بیماران ادم پایدار دیده شد که با مصرف کورتیکوستروئید سیستمیک بهبودی حاصل شد.^12و13

برای بعضی بیماران کم طاقت از جلسه دوم قبل از شروع درمان، از قرص های مسکن یا آرام بخش و برای تعداد معدودی، از کرم لیدوکائین استفاده شد،^4و9 هرچند کمپانی سازنده دستگاه، استفاده از بی حسی موضعی را توصیه نکرده است.

بحث

در سال 2002 سازمان غذا و دارو امریکا (FDA) و سپس در سال 2003 کشور کانادا،⁴ کاربرد اشعه رادیوفرکانسی را در زمینه زیبایی پوست خصوصاً درمان چین و چروک اطراف چشم تایید کردند وبه رغم گزارش های معدودی ازاسکار پوستی، بی خطری این روش، مورد پذیرش قرار گرفت.¹⁵ سرانجام در سال 2004 رادیوفرکانسی برای درمان تمامی صورت و در سال 2007 برای پلک های چشم نیز به تایید FDA رسید. در سال 2006 رادیوفرکانسی برای درمان پوست تنه و اندام ها در کانادا تایید شد.

در این روش جریان الکتریسیته از طریق الکترودها به پوست می‌رسد و برای پیش گیری از سوختگی، از ژل مخصوص خنک کننده استفاده می شود. در نتیجه، گرما در عمق 6-5 میلی متری پوست سبب Denaturation می شود.¹⁶ این روش درمانی موجب بالارفتن درجه حرارت بافت پیوندی درم تا 75-65 درجه سانتیگراد می شود در حالی که در همین حال، حرارت اپیدرم، 45-34 درجه سانتی گراد است.^7و17 استفاده از ژل خنک کننده قبل ازدرمان، در زمان درمان و بعداز رادیوفرکانسی، از سوختگی سطح اپیدرم جلوگیری می‌کند.^18و19 لذا جریان بالای الکتریسیته بدون صدمه از اپیدرم عبور می‌کند. هم چنین کاربر آموزش دیده با حرکت مناسب دست ها تمرکز حرارت در منطقه ای از پوست را به موقع تغییر می دهد. میزان اثر رادیوفرکانسی، با ضخامت بافت چربی زیرین، اندازه و دانسیته بافت کلاژن و ساختمان ضمایم پوست، رابطه دارد هر چند ضخامت پوست هم دارای نقش است.²⁰ در عمق درم گرما به طور یک نواخت به بافت چربی می‌رسد، در حقیقت یک حرارت انتخابی در جدار کلاژن ها به علت مقاومت جبرانی بافت چربی اتفاق می افتد در نتیجه سبب شکستگی و صدمه مکانیکی الیاف کلاژن می‌شود.^{8و12و18و21} خرد شدن الیاف کلاژن، بدواً به دلیل از بین رفتن باند اکسیژن آن ها است و در میکروسکوپ الکترونی ضخیم شدن الیاف کلاژن هم مشاهده می شود. ²²

کاربرد 144-85 ژول برهر سانتی متر مربع پوست به ترین نتیجه بالینی را در پیشانی، گونه ها، اطراف چشم و هم چنین پایین چانه و جلوی گردن دارد.^2و4و15و23 نیمی از بیماران درمان شده بعد از یک جلسه درمانی بیش از 50 % بهبودی داشتند.¹⁸ در 5 جلسه درمانی با انرژی کم (83 ژول بر سانتی متر مربع) و پالس 556، بهبودی 84 تا 92% گزارش شد.^{13 و 22} درچین بینی لبی Nasolabial)) با انرژی 130 ژول بر سانتی متر مربع بهبودی 40-35 % و در زیر چانه و جلوگردن با 110 ژول بر سانتی متر مربع بهبودی 35-30 % گزارش شد.⁴ اخیراً اپلیکاتورهای 25/0، 1، 5/1 و 3 سانتی متر مربعی وارد بازار شده است. انتظار می رود دو سوم بیماران متقاضی زیبایی که تحت درمان با RF قرار می گیرند بهبودی نشان دهند.⁹ کلاژن‌های جدید و افزایش یافته از نوع کلاژن 1 هستند که در ترمیم زخم دیده می شود. 4 ماه بعد از درمان با RF در مطالعه بافت شناسی در تعداد الیاف کلاژن افزایش مشاهده می شود.²⁴ مشاهده آثاردرمانی، حداقل تا بیش از یک سال بعد درمان گزارش شده است.^{2و4و7و15و25} بالاخره این که کاربرد رادیوفرکانسی، یک روش درمانی ملایم برای به تر شدن پوست از نظر تعداد و عمق چروک ها در مقایسه با روش های تهاجمی دیگر است. این روش برای درمان چروک های خفیف، متوسط و شدید یا برای عود چروک ها بعد از جراحی لیفتینگ، توصیه می شود.⁹ انتظار می رود لیفتینگ ابروها به میزان 4-1 میلی متر بعد از یک جلسه درمانی RF، اتفاق بیفتد.^7و9و15و23 مقایسه عکس های قبل و بعد از درمان بیماران تا 83% کاهش واضح در چروک ها را نشان داده است.⁷

مطالعه فوق که روی 48 بیمار متقاضی جوان سازی پوست صورت به روش درمان با اشعه رادیوفرکانسی صورت گرفت، نشان داد که در بیش از 50 درصد آن ها چین و چروک به تر شده است. حداقل 4 جلسه درمانی لازم است تا نتیجه درمانی، مطلوب باشد و برای تاثیر مثبت باید نظم فواصل جلسات درمانی 2 هفته یک بار تعیین شود. نکته قابل توجه این که، هر چه سن بیماران بالاتر و شدت چین و چروک بیش تر بود رضایت بیمار و تاثیر درمانی هم مشهودتر بود. افرادی که با فواصل منظم توصیه شده هر 2 هفته یک بار مراجعه نکرده بودند میزان نتایج مطلوب درمانی کم تر بود. هم چنین، از این که بیماران مسن تر پاسخ درمانی به ترداده بودند موجب تعجب شد و دلیل آن هم به دست نیامد.

فایده استفاده از RF دو قطبی در مقایسه با یک قطبی، نیاز کم تربه انرژی درمانی است که با تاثیر مساوی درمانی نسبت به یک قطبی عوارض جانبی کم تر خصوصا" درد دارد، هر چند عوارض جانبی در هر دو دیده می شود بررسی عوارض جانبی نشان داد، درد فقط درزمان اشعه درمانی، و اریتم گذرا، در همه بیماران وجود دارد. در بررسی مقالات، واکنش کهیری، اولسر، هماتوم، ندول های تحت جلدی گزارش شده است که در بیماران مطالعه حاضردیده نشد.^4و12و13 عمده ترین عارضه جانبی RF احساس ناخوشایند به هنگام درمان است که این احساس درصورت استفاده نکردن از بی حسی موضعی و کاربرد انرژی بالا، بسیار بالا است.^7و14

در این مطالعه هم چنین، در بعضی بیماران، در پوست نواحی درمان شده یک دپرسیون درمال مشاهده شد. که توسط بیماران به عنوان عارضه جانبی ابراز نشد. بعضی از آن ها از سفت شدن پوست نواحی درمان شده با اشعه رادیوفرکانسی خصوصاً در نیمه تحتانی صورت و جلو گردن رضایت داشتند.

با تایید اشعه رادیوفرکانسی یک و دو قطبی برای درمان جوان‌سازی پوست توسط مراجع بهداشتی بین المللی معتبر، پزشکان متخصص پوست برای درمان متقاضیان جوانسازی پوست امکان بیش تری پیدا کردند. مطالعات مختلف نشان داده است که اشعه رادیو فرکانسی -از نظر کیفیت و کمیت- در بهبود چین و چروک های پوست و حتی لیفتینگ ابروها از طریق تولید الیاف کلاژن جدید، موثر است.²⁴

اگر رادیوفرکانسی در انرژی های بالا استفاده شود خطر عوارض جانبی افزایش می یابد. اگر دستگاه اشکالاتی داشته باشد، انتخاب بیمار مناسب نباشد و مراقبت های بعد درمان جدی گرفته نشود، خطر عوارض جانبی می تواند افزایش یابد.²⁶ استفاده نامناسب از پارامترهای دستگاه به عنوان مهم ترین شکست درمانی و ایجاد عوارض جانبی گزارش شده است.^9و11 بنا براین استفاده از چنین دستگاه هایی نیاز به دانش و مهارت پزشک دارد که با آموزش تامین می شود.

از آن جا که اشعه رادیوفرکانسی در تمام قسمت های پوست بدن کاربرد دارد، اما استفاده در صورت به منظور زیبایی هم از نظر تاثیر و هم عارضه جانبی اهمیت بیش تری دارد. به کنتراندیکاسیون درمان باید دقت کافی شود. تمامی بیماران باید از نحوه ی تاثیر اشعه و عوارض جانبی احتمالی مطلع باشند و قبل از شروع درمان رضایت نامه کتبی امضا کنند.